Η πειθαρχία στην παιδική και εφηβική ηλικία ( όρια και κανόνες) – Της Αναστασίας Νανά
Η έλλειψη πειθαρχίας στα παιδιά και τους εφήβους είναι ένα διαχρονικό κοινωνικό πρόβλημα, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την πεποίθηση πολλών γονέων που το κατατάσσουν ως ένα φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου.
Η διαχρονικότητα της έλλειψης πειθαρχίας οφείλεται, συνεπώς, όχι μόνο στην έλλειψη αξιών και ορίων στο κοινωνικό σύνολο αλλά αποτελεί πρωτίστως, ευθύνη «δική μας», ειδικά όταν αρνούμαστε να αναλάβουμε το μερίδιο που μας αναλογεί.
Υπάρχουν τρεις προσεγγίσεις, με βάση τις οποίες συνηθίζουν οι γονείς να επιβάλλουν την πειθαρχία και να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους : η αυταρχική πειθαρχία, η ανεξέλεγκτη επιτρεπτικότητα και η θετική πειθαρχία. Οι αυταρχικοί γονείς, συνήθως, υιοθετούν πολύ αυστηρούς και τιμωρητικούς τρόπους ώστε να καταφέρουν να οριοθετήσουν τη συμπεριφορά του παιδιού τους. Τα παιδιά, ωστόσο, με αυτόν τον τρόπο μαθαίνουν να αντιδρούν με θυμό, πείσμα, εκδίκηση και επαναστατικότητα.Θεωρούν πως μόνο οι γονείς έχουν την εξουσία και είναι αυτοί που πρέπει να επιλύουν όλα τα προβλήματα. Συνήθως υπακούουν μόνο από φόβο.
Στην ανεξέλεγκτη επιτρεπτικότητα επικρατεί η ελευθερία στην ακραία διάσταση της. Επιτρέπεται στο παιδί να κάνει πάντα αυτό που θέλει. Αυτό έχει ως συνέπεια τα παιδιά να μην αναλαμβάνουν καμία ευθύνη, να αγνοούν τους κανόνες, να αδιαφορούν για τους άλλους, να μη σέβονται, να μη γνωρίζουν ότι υπάρχουν συνέπειες σε μία συμπεριφορά και να μην αναλαμβάνουν ευθύνες. Τα παιδιά λειτουργούν εγωκεντρικά, ανεύθυνα και με έντονο το αίσθημα της ανασφάλειας.
Ανάμεσα βέβαια στα δύο άκρα της επιβολής πειθαρχίας βρίσκεται μία εναλλακτική λύση, η θετική πειθαρχία, κατά την οποία κυριαρχούν, ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά, οι αρχές της συνεργασίας και της υπευθυνότητας. Η πειθαρχία παίρνει τη μορφή της διδασκαλίας και σχετίζεται με τη θέσπιση ορίων. Με αυτόν τον τρόπο σε μία οικογένεια υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός και τα παιδιά μαθαίνουν να λειτουργούν υπεύθυνα και να συνεργάζονται. Γνωρίζουν πως κάθε συμπεριφορά τους, κάθε επιλογή τους, θα έχει και μία συνέπεια .Μαθαίνουν όμως, ταυτόχρονα, να εμπιστεύονται και με αυτόν τον τρόπο, ενισχύεται η αυτοεκτίμησή τους.
Οι κανόνες που επιβάλλονται στα παιδιά πρέπει να είναι λογικοί, απλοί, δίκαιοι και κατανοητοί και να εφαρμόζονται με συνέπεια.
Όσων αφορά στο παιδί, είναι σημαντικό κατά την επιβολή ορίων να ακούει και να προσέχει τον γονέα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι κανόνες παίρνουν τη μορφή εντολών. Πάντα δίνονται ως οδηγίες με σαφήνεια , συντομία, σεβασμό και χωρίς την υπόνοια απειλής. Οι γονείς πρέπει να κοιτούν το παιδί στα μάτια, να χρησιμοποιούν σταθερό τόνο φωνής και το πρόσωπο τους να δείχνει αυστηρό. Σημαντικό είναι να αγνοούνται οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές αλλά να επαινείται η συμμόρφωση.
Το «ΟΧΙ» πρέπει να σημαίνει «ΟΧΙ» και να υποστηρίζεται και από τους δύο γονείς με τις πράξεις τους.
Η επιβολή ορίων και κανόνων από τους γονείς είναι μία δύσκολη διαδικασία που συμβάλλει όμως στο χτίσιμο της προσωπικότητας ενός παιδιού. Δεν είναι απλά ένα παιχνίδι εξούσιας αλλά είναι η προίκα των παιδιών για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στην κοινωνία. Σε αυτή τη διαδικασία οι γονείς είναι απαραίτητο να διακατέχονται από αποφασιστικότητα, υπομονή και επιμονή.
Βιβλιογραφία
Ηλία, Ν. (2016). Κατανοώντας το οικογενειακό περιβάλλον πειθαρχίας και ανάπτυξη εαυτού (Μέρος Α), Σημειώσεις μαθήματος. PSY503DL Εκπαιδευτικές Παρεμβάσεις . Λευκωσία, Κύπρος: Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Σύντομο Βιογραφικό
Η Αναστασία Νανά γεννήθηκε και κατοικεί στην Καστοριά. Αποφοίτησε από το τμήμα Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει εκπαιδευτεί στη Γνωστική- Συμπεριφορική θεραπεία και αυτή τη στιγμή πραγματοποιεί το μεταπτυχιακό της στον τομέα της Σχολικής Ψυχολογίας.
Εργάστηκε το προηγούμενο σχολικό έτος στη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Καστοριάς παρέχοντας συμβουλευτική στήριξη και πραγματοποιώντας προγράμματα πρόληψης και ευαισθητοποίησης, όπως και το 2014, στη Διέυθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Καστοριάς (ΕΠΑΛ). Επίσης έχει εργαστεί στο θεσμό της παράλληλης στήριξης σε Δημοτικά σχολεία των νομών Καστοριάς και Θεσσαλονικής.
Υπήρξε εθελόντρια στο Χαμόγελο του παιδιού και πιο συγκεκριμένα στο Παιδογκολογικό Τμήμα του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Θεσσαλονικής και στην Εταιρεία Προστασίας Ατόμων με Αυτισμό Δ.Α.Δ Ν. Καστοριάς.
Αντικείμενα εργασίας της αποτελούν η συμβουλευτική και η ψυχοθεραπεία παιδιών, εφήβων και ενηλίκων και η ειδική αγωγή.
