Στην Καστοριά το 8ο Θερινό Πανεπιστήμιο Βυζαντινών Σπουδών “Οι Απολαύσεις στο Βυζάντιο”
Η μεταρρύθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης επέφερε αναγκαστικές αλλαγές στα
πανεπιστημιακά ιδρύματα ως προς τον τρόπο παροχής της διδασκαλίας, που πρέπει να
είναι ταυτόχρονα επιμορφωτική και εξειδικευμένη. Η πλειονότητα πλέον των ευρωπαϊκών
χωρών επέλεξε την οδό την λεγόμενη «των συμφώνων της Μπολόνιας», που προβλέπουν
τρία (ενίοτε τέσσερα) έτη προπαρασκευαστικών σπουδών (πτυχείο, licence, laurea κλπ.),
δύο έτη ενδιάμεσων σπουδών (μεταπτυχιακό, master, laurea specialistica κλπ.) και τρία έτη
διδακτορικών σπουδών. Για να επιτευχθεί ακριβώς με τον καλύτερο τρόπο η επιμόρφωση
των μεταπτυχιακών και διδακτορικών φοιτητών, αναπτύχθηκε ο θεσμός των θερινών
Πανεπιστημίων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε ό,τι αφορά τις βυζαντινές σπουδές, η
κατάσταση είναι χαρακτηριστικά ιδιαίτερη : σε γενικές γραμμές, δεν υπάρχει εξειδικευμένη
διδαχή για τέτοιου είδους σπουδές και οι φοιτητές συχνά παρακολουθούν ειδικά μαθήματα
στο πλαίσιο της κλασικής φιλολογίας, ή της ιστορίας της τέχνης, ή της ιστορίας. Για να
επιλυθεί αυτή η κατάσταση, δημιουργήθηκε το 2009 ένα θερινό Πανεπιστήμιο το πρώτο
στον τομέα αυτόν χάρη στη συνεργασία ανάμεσα στη Σχολή Ανώτατων Σπουδών στις
Κοινωνικές Επιστήμες του Παρισιού και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Την
πρώτη χρονιά, με την υποστήριξη της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δράμας συγκροτήθηκε
ένα τριετές πρόγραμμα, που στόχο του είχε να προσφέρει σε φοιτητές προερχόμενους
από όλο τον κόσμο επιμόρφωση σε όλες τις ειδικότητες των βυζαντινών σπουδών (ιστορία,
λογοτεχνία, ιστορία της Τέχνης, αρχαιολογία, δίκαιο, σφραγιδολογία, παλαιογραφία,
κωδικολογία, νομισματική κλπ.). Το πρόγραμμα συνεχίστηκε το 2010 επίσης στη Δράμα,
το 2011 στις Σέρρες, χάρη στην υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και
του Συλλόγου ΕΜΕΙΣ των Σερρών.
Τα μαθήματα παραδίδονταν στα γαλλικά και αγγλικά από τους καλύτερους ειδικούς. Οι
υπότροφοι φοιτητές, διαμέσου του Θερινού Πανεπιστημίου, συγκρότησαν μια πραγματική
κοινότητα, όπου, ουσιαστικά, ανήκουν όλοι οι μελλοντικοί καθηγητές και ερευνητές,
στους οποίους θα στηριχτεί η έρευνα σε όλους τους τομείς του βυζαντινού πολιτισμού.
Το 2012, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αποσύρθηκε από το πρόγραμμα.
Την κρίσιμη εκείνη στιγμή η Δημοτική Αυτοδιοίκηση της Θεσσαλονίκης πήρε την θαρραλέα
απόφαση να επανενεργοποιήσει αυτήν την τόσο σημαντική και καινοτόμο πρωτοβουλία. Το
Θερινό Πανεπιστήμιο, βελτιωμένο και ενισχυμένο από το συμφωνητικό που υπογράφηκε
ανάμεσα στο Δήμο και στη Σχολή Ανώτατων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες,
πραγματοποιήθηκε έκτοτε στη Θεσσαλονίκη. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού
συνέχισε την υποστήριξη του, όπως επίσης και το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης.
Την πρώτη χρονιά τα μαθήματα αφορούσαν στο γενικό θέμα του «βυζαντινού εγγράφου»
και τις μεθόδους ερμηνείας του. Την δεύτερη χρονιά γύρω από το Βυζαντινό «παλάτι». Την
τρίτη γύρω από το «Μοναστήρι», την τέταρτη είχαν ως κοινό τίτλο «Εργαλεία στο Βυζάντιο,
εργαλεία για το Βυζάντιο». Την πέμπτη χρονιά ερευνήθηκε το θέμα των «Κοινοτήτων και
ομάδων στο Βυζάντιο», ενώ την έκτη τα μαθήματα είχαν ως κοινό αντικείμενο έρευνας
«Άγιοι και αμαρτωλοί στο Βυζάντιο». Μετά από παύση ενός έτους, ο Δήμος της Καβάλας
παρέλαβε τη σκυτάλη οργανώνοντας το έβδομο θερινό Πανεπιστήμιο με θέμα «Θρησκεία
του Κράτους, θρησκεία για το Κράτος». Το 2017 ο θεσμός εξήχθη στο Βουκουρέστι.
Η επιτυχία της πρωτοβουλίας ήταν τεράστια. Στα θερινά αυτά Πανεπιστήμια συμμετείχαν
φοιτητές από τα «τέσσερα σημεία του ορίζοντα». Έτσι λοιπόν, δόθηκαν υποτροφίες σε
διδακτορικούς φοιτητές που προέρχονταν από την Αυστραλία, τη Χιλή, τις Ηνωμένες
Πολιτείες, τη Ρωσσία, την Αρμενία, την Τουρκία, την Ιαπωνία, την Κορέα, την Κίνα, τη
Βόρεια Αφρική, την Παλαιστίνη, τον Λίβανο, και φυσικά, από όλα τα κράτη της Ευρωπαϊκής
Ένωσης και των Βαλκανίων. Είναι πλέον απολύτως βέβαιο ότι η πλειονότητα των
μελλοντικών βυζαντινολόγων θα έχει περάσει από αυτό το Θερινό Πανεπιστήμιο, το οποίο
θα έχει αποτελέσει ένα σημαντικό σταθμό στην πορεία των σπουδών τους.
Τη φετινή χρονιά, το θερινό Πανεπιστήμιο οργανώνεται από τον Εμπορικό Σύλλογο
Θεσσαλονίκης, τη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, τη Βυζαντινή Οικουμένη και το Cesor, με τη
συμμετοχή πολυάριθμων χορηγών. Το θέμα, που θα μας απασχολήσει, εξετάζει μία πλευρά
του βυζαντινού πολιτισμού, που έχει μελετηθεί πολύ λίγο μέχρι σήμερα και εγκαινιάζει
έναν νέο ορίζοντα έρευνας με νέες μεθόδους ανάγνωσης: τις απολαύσεις. Η συμβολή
του φετινού θερινού πανεπιστημίου είναι να ανακαλύψουμε τον βυζαντινό άνθρωπο και τις
σχέσεις του με τους άλλους με επίκεντρο τις απολαύσεις της ζωής.
Η Θεσσαλονίκη, που υπήρξε η δεύτερη πόλη της Αυτοκρατορίας και η Καστοριά, πόλη
που άκμασε κατά τη βυζαντινή εποχή, φιλοξενούν το θερινό Πανεπιστήμιο, το οποίο
υπογραμμίζει τη στενή σχέση τους με τις βυζαντινές ρίζες τους και τις ανάγει σε πραγματικά
εργαστήρια για την έρευνα του βυζαντινού πολιτισμού. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που
προσθέτει γόητρο και κύρος στις πόλεις της Θεσσαλονίκης και της Καστοριάς.
Paolo Odorico
Διευθυντής Σπουδών
Σχολή Ανώτατων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες
Παρίσι
ΟΙ ΑΠΟΛΑΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
ΚΑΣΤΟΡΙΑ
Κυριακή 8 Ιουλίου
19.30 Εναρκτήρια τελετή για το Θερινό Πανεπιστήμιο στην Καστοριά.
Εγκαίνια της φωτογραφικής έκθεσης της Αγιορείτικης Εστίας:
« Άγιον Όρος : Κατ’εικόνα του φωτογραφικού βλέμματος »,
φωτογραφιες των Zoran Purger (Σερβία), Ali Borovali (Τουρκία),
Zbigniew Kosc (Πολωνία),
Valery Bliznyuk (Ρωσία).
Δεξίωση του δημάρχου Καστοριάς κ. Ανέστη Αγγελή.
Δευτέρα 9 Ιουλίου
9.00 – 10.30 A. BABUIN (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
– Ακολουθώντας της βυζαντινή σημαία
10.30 – 10.45 Συζήτηση
10.45 – 11.00 Διάλειμμα
11.00 – 12.30 B. CASEAU (Παρίσι, Σορβόννη)
– Οι απολαύσεις των πέντε αισθήσεων :
Όσφρηση – Η ευχαρίστηση της ευοσμίας
12.30 – 12.45 Συζήτηση
16.00 – 17.30 M. KΑΠΠΑΣ (Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας)
– Οι απολαύσεις των πέντε αισθήσεων :
Όραση – Ουράνιοι Θόλοι:
Το θαύμα της Ιουστινιάνειας Αρχιτεκτονικής
και η επίδρασή της
17.30 – 17.45 Συζήτηση
17.45 – 18.00 Διάλειμμα
18.00 – 19.30 M. ΠΑΪΣΙΔΟΥ (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)
– Οι απολαύσεις των πέντε αισθήσεων: Όραση – Καστοριά,
πόλη αρχόντων: η λάμψη των κτισμάτων και των παραστάσεών τους
19.30 – 20.00 Συζήτηση
21.00 Δείπνο προσφερόμενο από τον Σύνδεσμο Γουνοποιών Καστοριάς
Τρίτη 10 Ιουλίου
9.00 – 10.30 I. ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ (Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας)
– Οι απολαύσεις των πέντε αισθήσεων:
Όραση – Γεωμετρία και Φύση. Ψηφιδωτές διακοσμήσεις
παλαιοχριστιανικών βασιλικών
10.30 – 10.45 Συζήτηση
10.45 – 11.00 Διάλειμμα
11.00 – 12.30 A. BABUIN (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
– Τα όπλα στη βυζαντινή τέχνη
12.30 – 12.45 Συζήτηση
16.00 – 17.30 M. KΑΠΠΑΣ (Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας)
– Οι απολαύσεις των πέντε αισθήσεων :
Όραση – Ιδρύοντας ιερούς τόπους στη μέση και ύστερη
βυζαντινή περίοδο. Απόλαυση για τους οφθαλμούς και
ανάπαυση για την ψυχή
17.30 – 17.45 Συζήτηση
17.45 – 18.00 Διάλειμμα
18.00 – 19.30 B. CASEAU (Παρίσι Σορβόννη)
– Οι απολαύσεις των πέντε αισθήσεων :
Όσφρηση – Οι απολαύσεις των κήπων
19.30 – 20.00 Συζήτηση
21.00 Δείπνο προσφερόμενο από τον Δήμο Νεστορίου
Τετάρτη 11 Ιουλίου
ΕΚΔΡΟΜΗ – ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ
Πέμπτη 12 Ιουλίου
9.00 – 10.30 ΦΛ. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ (Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών
& Μεταβυζαντινών Μνημείων)
– Οι απολαύσεις των πέντε
αισθήσεων : Όραση – Δημόσιοι χώροι στις βυζαντινές πόλεις.
Τόποι ευχαρίστησης στην καθημερινή ζωή
10.30 – 10.45 Συζήτηση
10.45 – 11.00 Διάλειμμα
11.00 – 12.30 Γ. ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ (Πανεπιστήμιο Αθηνών)
– Απόλαυση και ευτυχία στο Βυζάντιο
12.30 – 12.45 Συζήτηση
16.00 – 17.30 ΦΛ. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ (Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών
& Μεταβυζαντινών Μνημείων)
– Οι απολαύσεις των πέντε
αισθήσεων : Όραση – Εσωτερική διακόσμηση των αστικών
οικιών στην παλαιοχριστιανική περίοδο
17.30 – 17.45 Συζήτηση
17.45 – 18.00 Διάλειμμα
18.00 – 19.30 Γ. ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ (Πανεπιστήμιο Αθηνών)
– Απόλαυση και ευτυχία στο Βυζάντιο
19.30 – 20.00 Συζήτηση
21.00 Δείπνο προσφερόμενο από την Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς
Παρασκευή 13 Ιουλίου
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ & ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ
LISTE DES BOURSIERS
AGATI Xavier France
ANAGNOSTOU Myrsini Grèce
BERCIU Lucian-George Svisse
BERTOLA Julian Argentine
BIASCO Livia Italie
BOYKINA Darina Bulgarie
BUYUKYUKSEL Nedim Turquie
CHEKIN Peter U.S.A.
COJUCARU Sori Roumanie
DI COSMO Antonio Pio Espagne
FICULE Larissa Italie
GEORGAKIS Georges Grèce
GORDON Constantin Roumanie
GOUDJIL Romain France
GU Cao Chine
JUGANARU Andra Hongrie
JUNG Youyoung Corée-du-Sud
KENNEDY Scott U.S.A.
KIOUMOURTZIDOU Sofia Grèce
KONSTANTINIDIS George Grèce
KOUSOULI Zaharoula Grèce
LAMESA Anaïs France
LENEY Christoff Canada
MAREVA U France
MINASIDIS Dimitris Grèce
MONTICINI Francesco Italie
MPETAS Dimitris Grèce
MULLAJ Ina Grèce
OLYMPIOU Chara Chypre
RADHWANE Boukelouha Algerie
SAPOVICI Anca Roumanie
SARANTIDIS Giannis Grèce
SCARLAT Gina Roumanie
SIDIROPOULOS Dimitrios Grèce
SINAKOS Socrates Grèce
SYPIANSKI Jakub Pologne
TATARU Cristiana Roumanie
TOLEDO Rogelio Mexique
VUKASINOVIC Milan Serbie
YONCHEVA Veselina Bulgarie
ZARIPOV Yan Russie
ZIMBARDI Emanuele Italie
